สำรวจโลกภายในผ่านอุปลักษณ์ภูเขาน้ำแข็ง ของซาเทียร์ (Satir)

วันนี้ Sharing Citizen ขอเชิญชวนคุณมาทำความรู้จักกับโลกของจิตใจ หรือ “โลกภายใน” ผ่านโมเดลภูเขาน้ำแข็ง ที่จะช่วยให้เราเข้าใจกลไกการทำงานของความคิด ความรู้สึก ความต้องการรวมไปถึงความคาดหวังที่เกิดขึ้นภายในตัวเรา จากงาน “สำรวจโลกภายในผ่านอุปลักษณ์ภูเขาน้ำแข็ง” โดย คุณชัยยศ กระบวนกรผู้เชี่ยวขาญในศาสตร์ของซาเทียร์

โมเดลภูเขาน้ำแข็งของซาเทียร์

โครงสร้างของจิตใจนั้นประกอบไปด้วย

• สิ่งที่เราสัมผัสจากเหตุการณ์ (Event) : บนสุดของภูเขาน้ำแข็งที่เหตุได้ด้วยตา และหลายคนนำเหตุการณ์เหล่านั้นมาตีความด้วยความคิดและมุมมองที่แตกต่างกันออกไป 
• ความรู้สึกที่เกิดขึ้น (Feeling) : สิ่งที่เกิดขึ้นภายในตัวเรา และส่งผลให้เราอารมณ์ สีหน้า ท่าทาง
• มุมมอง (Perception) : ความคิดหรือทิศทางการมองเหตุการณ์ รวมไปถึงการวิเคราะห์ ตีความ ประเมินผล และคาดการณ์ ซึ่งหากในการทำงานเราจะสื่อสารกันโดยทำความเข้าใจในเรื่องนี้จะทำให้การทำงานเราสมเหตุสมผล
• ความคาดหวัง (Expectation)  : สิ่งที่เราต้องการและรู้สึกไม่พอใจหากไม่เกิดเหตุการณ์ที่เราคาดหวังไว้ เป็นสิ่งที่อยู่ภายในเป็นส่วนเกือบลึกสุดของภูเขาน้ำแข็ง ถ้าเราได้รับในสิ่งที่คาดหวังเราจะรู้สึกพอใจหรือมีความสุด แต่หากสิ่งที่เราคาดหวังไว้ไม่เกิดผล เราจะรู้สึกหมดกำลังใจหรือผิดหวังกับเหตุการณ์นั้น
• ความปรารถนา (Yearning) : เบื้องลึกของจิตใจที่รวบรวมความต้องการ การยอมรับ ความไว้วางใจ ความปลอดภัยของจิตใจ รวมไปถึงแรงบันดาลใจในชีวิต

การทำความเข้าใจจิตใจของคนเรานั้น ลึกไปกว่าสิ่งที่เราหรือเขาแสดงออกมา จะมี “สิ่งที่อยู่ในใจ” ที่เป็นเบื้องหลังที่ทำให้เรากระทำอะไรแบบนั้นออกไป แต่เรามักจะไม่มีโอกาสได้เล่าหรืออธิบายสิ่งที่อยู่ภายในใจของเราให้ใครรับฟัง หรือในบางคนอาจไม่เคยได้ถามคำถามกับตัวเองว่า “สิ่งที่เราเป็นอยู่ตอนนี้ เป็นสิ่งที่เราต้องการจริงๆรึเปล่า”

เทคนิคในการดูแลจิตใจและความคาดหวัง คือ “การดูแลความคาดหวัง” และ ”การเติมอาหารใจ” ความคาดหวังนั้นเกิดมาจากตัวเราที่จะเพิ่ม ปรับ ลดได้จากประสบการณ์ต่างๆ ส่วนอาหารใจนั้นเป็นการสร้างเสริมความเชื่อและความหวัง ที่จะช่วยให้ความคาดหวังของเราอยู่ต่อไปได้

ตัวอย่าง : การสมัครงานของเด็กจบใหม่

• สำหรับเด็กจบใหม่ที่มีความคาดหวังในการ “ได้งานตำแหน่งดีๆ ในบริษัทชั้นนำ” แต่เขาต้องพบกับความผิดหวังเมื่อสมัครงานไป 7 – 8 ที่แล้วไม่ติดเลยสักที่ทำให้เขารู้สึกผิดหวัง

การดูแลความคาดหวัง

• เขาสามารถดูแลความคาดหวังได้ โดยการปรับเปลี่ยนมุมมองได้ว่า “เขาจะต้องหางานโอกาสใหม่ๆ ที่สอดคล้องกับความคาดหวังของเขา”
• แต่หากเขาผิดหวังแล้วไม่ได้ดูแลความคาดหวังเอาไว้ เขาจะมีมุมมองว่า “ต่อให้สมัครงานที่ใหม่ก็ไม่ติดอยู่ดี และเลิกล้มความตั้งใจนี้ไป”

การเติมอาหารใจ

• ถ้าเขาถูกคนใกล้ตัวดูถูก หรือบีบบังคับให้เลือกทางอื่น หรือ เรียกว่าไมไ่ด้รับอาหารใจ เขาก็ไม่สามารถมีกำลังใจที่จะทำให้ความเชื่อหรือความหวังในการได้งานทำกลับมา
• หากเขาได้รับกำลังใจจากคนรอบข้าง ที่คอยสนับสนุน หรือหาโอกาสอื่นๆที่ส่งเสริมการได้งานของเขา เขาก็สามารถกลับมาเชื่อมั่นในเส้นทางที่เลือกไว้ และเดินทางบนเส้นทางของความตั้งใจต่อไปได้